Trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày càng gay gắt, việc chuyển dịch sang các nguồn năng lượng sạch và bền vững là một yêu cầu cấp thiết đối với mọi quốc gia. Việt Nam, với tiềm năng năng lượng tái tạo dồi dào, đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành một trong những quốc gia tiên phong trong khu vực về phát triển năng lượng tái tạo. Bài viết này sẽ đi sâu phân tích tiềm năng và thực trạng khai thác năng lượng tái tạo tại Việt Nam, đồng thời đề xuất các giải pháp để đẩy mạnh quá trình chuyển đổi năng lượng.
Tiềm năng và Thực trạng Khai thác Năng lượng Tái tạo tại Việt Nam
Năng lượng Mặt Trời
Việt Nam được thiên nhiên ưu đãi với nguồn năng lượng mặt trời dồi dào, có quanh năm, ổn định và phân bố rộng khắp cả nước.
Tại miền Bắc, số giờ nắng trung bình hàng năm dao động từ 1.800 đến 2.100 giờ. Các tỉnh miền Trung và miền Nam có số giờ nắng cao hơn, từ 1.400 đến 3.000 giờ, với trung bình khoảng 300 ngày nắng mỗi năm. Cường độ bức xạ mặt trời, tức lượng năng lượng mặt trời tới mặt đất, cũng rất đáng kể, dao động từ 3,54 đến 5,15 kWh/m2/ngày và tăng dần từ Bắc vào Nam.
Tiềm năng lý thuyết của năng lượng mặt trời ở Việt Nam được ước tính vào khoảng 43,9 tỷ tấn dầu quy đổi (TOE) mỗi năm. Tuy vậy, việc khai thác nguồn năng lượng này hiện tại vẫn còn hạn chế, chỉ đạt khoảng 1,2 đến 3 MWp. Các ứng dụng chủ yếu vẫn ở quy mô nhỏ, tập trung vào việc cung cấp nước nóng, phát điện, sấy khô, nấu ăn và chưng cất nước, phần lớn ở giai đoạn thử nghiệm.
Năng lượng Gió
Theo báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB), Việt Nam sở hữu tiềm năng điện gió lớn nhất khu vực Đông Nam Á, với tổng tiềm năng ước đạt 513.360 MW. Con số này vượt trội so với các nước láng giềng như Thái Lan, Lào và Campuchia, đồng thời lớn hơn gấp nhiều lần công suất của các nhà máy thủy điện lớn tại Việt Nam.
Nghiên cứu của WB cũng chỉ ra rằng, khoảng 8,6% diện tích đất liền của Việt Nam có điều kiện lý tưởng cho việc lắp đặt các tuabin gió lớn. Hiện nay, Việt Nam đã cho phép triển khai các dự án điện gió tại một số tỉnh ven biển miền Trung, Nam Bộ và các đảo. Mặc dù có khoảng 100 dự án đã đăng ký đầu tư, nhưng số dự án thực sự đi vào vận hành vẫn còn rất ít so với tiềm năng.
Thủy Điện Nhỏ
Với mạng lưới sông ngòi dày đặc, Việt Nam có tiềm năng lớn về thủy điện nhỏ. Hiện tại, đã có hơn 1.000 địa điểm được xác định là có tiềm năng phát triển thủy điện nhỏ, với công suất từ 10 KW đến 30 MW, tổng công suất tiềm năng đạt trên 7.000 MW.
Mặc dù vậy, số dự án thủy điện nhỏ đã hoàn thành và đi vào hoạt động vẫn chưa nhiều so với con số tiềm năng, bên cạnh các dự án lớn, thì việc triển khai các dự án thủy điện siêu nhỏ phù hợp với vùng sâu, vùng xa, cũng đang được khai thác.
Năng lượng Sinh Khối
Là một quốc gia nông nghiệp, Việt Nam có nguồn sinh khối dồi dào từ gỗ củi, phế thải nông nghiệp và rác thải đô thị. Tiềm năng sinh khối từ các nguồn này được đánh giá là rất lớn, đủ để đáp ứng nhu cầu năng lượng và giảm thiểu ô nhiễm môi trường. Tuy nhiên, việc khai thác nguồn năng lượng sinh khối vẫn chưa đạt được mức tối ưu.
Các Nguồn Năng Lượng Khác
Bên cạnh các nguồn năng lượng đã nêu, Việt Nam cũng có tiềm năng về năng lượng địa nhiệt và năng lượng biển. Tuy nhiên, các nguồn này hiện vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu và đánh giá tiềm năng khai thác.
Nhìn chung, việc khai thác năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn còn rất nhỏ so với tiềm năng to lớn. Nguyên nhân chính bao gồm chi phí đầu tư và sản xuất cao, cơ chế giá chưa hấp dẫn, hạ tầng kỹ thuật chưa phát triển, quy trình đầu tư phức tạp và nhận thức chưa đầy đủ về năng lượng tái tạo.
Giải pháp Phát triển Năng lượng Tái tạo tại Việt Nam
Khung Pháp Lý và Chính Sách
Để tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển năng lượng tái tạo, việc xây dựng một khung pháp lý hoàn chỉnh là vô cùng quan trọng. Luật Năng lượng tái tạo cần được ban hành để tạo ra một môi trường pháp lý ổn định và minh bạch, khuyến khích đầu tư và phát triển công nghệ.
Cơ chế giá điện cần được điều chỉnh để đảm bảo tính cạnh tranh của năng lượng tái tạo so với các nguồn năng lượng truyền thống, đồng thời tạo ra lợi nhuận hợp lý cho các nhà đầu tư. Lộ trình tính đúng, tính đủ chi phí điện từ nhiên liệu hóa thạch cần được xây dựng và thực hiện một cách minh bạch, tạo điều kiện cho năng lượng tái tạo phát triển bền vững.
Quy Hoạch và Chiến Lược
Một chiến lược phát triển năng lượng tái tạo dài hạn cần được xây dựng với các mục tiêu và chỉ tiêu cụ thể, phù hợp với từng giai đoạn phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Quy hoạch phát triển năng lượng tái tạo cần được thực hiện ở cả cấp quốc gia và địa phương, đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả.
Tài Chính và Đầu Tư
Nghiên cứu thành lập Quỹ phát triển năng lượng bền vững là một giải pháp quan trọng để hỗ trợ tài chính cho các dự án năng lượng tái tạo, đặc biệt là các dự án có quy mô lớn và đòi hỏi công nghệ cao.
Đồng thời, cần có các chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai… để thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp, cả trong và ngoài nước. Đặc biệt, cần khuyến khích và hỗ trợ việc sản xuất thiết bị năng lượng tái tạo trong nước, nhằm giảm chi phí đầu tư và tăng tính chủ động trong việc phát triển ngành công nghiệp này.
Nâng cao nhận thức
Công tác tuyên truyền, giáo dục cần được đẩy mạnh để nâng cao nhận thức của cộng đồng về lợi ích của năng lượng tái tạo đối với môi trường và kinh tế. Cần tạo ra một môi trường thuận lợi để người dân và doanh nghiệp tiếp cận thông tin và tham gia vào quá trình chuyển đổi năng lượng.
Năng lượng tái tạo đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững của Việt Nam. Để hiện thực hóa tiềm năng to lớn này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.
Triển lãm và Hội thảo quốc tế về Công nghệ Tiết kiệm Năng lượng và Năng lượng Sạch (VCAE) là một sự kiện quan trọng, tạo cơ hội để các bên liên quan gặp gỡ, trao đổi kinh nghiệm và tìm kiếm cơ hội hợp tác trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.
TRIỂN LÃM QUỐC TẾ NĂNG LƯỢNG VCAE EXPO 2025
📅 Thời gian: 24-26/4/2025
📍 Địa điểm: Trung tâm Hội nghị Quốc tế ICE Hanoi, 91 Trần Hưng Đạo, Hoàn Kiếm, Hà Nội